W mitologii Bliskiego Wschodu księżyc, traktowany jako powszechny przedmiot kultu, odgrywał ważniejszą rolę niż słońce: po pierwsze stanowił obiektywną miarę czasu, po drugie związany był z rytmem życia ludzkiego i natury. Jego nieobecność na niebie przez trzy dni w roku uważano za okres niebezpieczny, w którym nie należypodejmować żadnych nowych przedsięwzięć. Bogatą symbolikę mają także fazy księżyca; uznaje się je za odpowiadające poszczególnym etapom życia: narodziny, dzieciństwo, dojrzałość, starość smierć. Ciekawą interpretację nadano również plamom na księżycu; uznawano je za blizny po walce z potworami, ale najczęściej dostrzegano w nich postać ludzką – w średniowieczu Kanina lub Abla, w Polsce – pana Twardowskiego. Tradycja żydowska widzi w księżycu symbol narodu izraelskiego, skazanego na wieczną tułaczkę. W mitologii grecko-rzymskiej był najczęściej atrybutem bóstw pogrzebowych i chtonicznych, m.in. Artemidy i Hekate, także kartagińskiej bogini Tanit (utożsamionej z Asztarte), której składano ofiary z dzieci. Starożytni Egipcjanie i Grecy uważali księżyc za siedzibę dusz zmarłych. W wierzeniach ludowych ma silne konotacje magiczne; uważa się na przykład, że zioła zbierane przy jego blasku mają najsilniejszą moc leczniczą. W tradycji chrześcijańskiej symbolika księżyca jest dość uboga; najczęściej jest on atrybutem Kościoła odbijającego światło Chrystusowe. Półksiężyc jest godłem islamu.

Księżyc symbolizuje tajemnicę, zmienność, niezdecydowanie, intuicję, szaleństwo, śmierć. Jest też symbolem wyobraźni, natchnienia poetyckiego, marzeń sennych, wrażliwości, duszy.

W Ojcu zadżumionych Juliusza Słowackiego księżyc jest symbolem upływu czasu: „Trzy razy księżyc odmienił się złoty, / Jak na tym piasku rozbiłem namioty“.