Wiele osób błędnie kojarzy pentagram jako symbol wszelkiego zła, czarnych mszy i składania ofiar. Pierwotne i właściwe znaczenie tego symbolu jest jednak zupełnie inne.

Do opisu pentagramu definicje słownikowe (np. słowniki Władysława Kopalińskiego, Encyklopedia PWN) podchodzą podobnie: pentagram to pięciokąt foremny który da się narysować nie odrywając ręki od podkładu, niekiedy wpisany jest w okrąg. Niektóre źródła dodają, że figura ma znaczenie magiczne - jako amulet przeciw czarownicom i złym mocom, że była emblematem Pitagorejczyków, oznaczała pięć zmysłów, etc. Jak wygląda pełna historia tej niezmiernie ciekawej figury?

Pentagram - początki

Symbol pięcioramiennej gwiazdy najprawdopodobniej używany był już w neolicie - kiedy to pełnił rolę symbolu bogini-matki zwanej Kore. Jako dziedzictwo najwcześniejszych, prymitywnych cywilizacji, został przechowany do czasów starożytnych najpierw jako Gwiazda Isztar, później zaś Izydy (pl.wikipedia.org/wiki.Pentagram). Wtedy to figura zainteresowała greckich Pitagorejczyków, którzy zaczęli snuć pierwsze geometryczno-mistyczne refleksje na temat pentagramu jako symbolu doskonałości, zdrowia i życia.
Najprawdopodobniej tą drogą pentagram przeniknął do innych religii - przede wszystkim judaizmu (gdzie nazywany był "Pieczęcią Salomona" - Signum Salomonis) oraz chrześcijaństwa (był figurą Gwiazdy Betlejemskiej, symbolizował pięć ran Chrystusa, później pięć cnót rycerskich - www.teksty.gildia.pl/kormak/pentagram/pentagram). Stąd już prosta droga do wytłumaczenia źródeł obecności pentagramu w sektach gnostyckich (gdzie panował programowy synkretyzm religijny) oraz kabale (wiedza tajemna wyrosła z judaizmu - rozwijała się dynamicznie poprzez wieki, stanowiąc źródło i inspirację dla wielu dzisiejszych ruchów).
Można zatem powiedzieć, że ówczesna symbolika pentagramu dotyczyła po pierwsze geometrycznego kształtu (doskonałość i harmonia kojarzone z równymi długościami boków, kilkoma osiami symetrii, etc. ale też i podobieństwo do postaci ludzkiej), po drugie zaś liczby kątów (zawartej w samej greckiej nazwie - 'penta' oznacza 'pięć'). Jasne jest zatem, że bez względu na źródło inspiracji, wszystkie kultury nadawały mu jednoznacznie pozytywne znaczenie - boskiej mocy, doskonałości, ochrony przed złymi mocami (szczególnie pentagram wpisany w okrąg) oraz harmonii.

Pentagram - odwrócony

Z czasem jednak pojawiła się nowa figura - pentagram odwrócony (tj. stojący na jednym kącie) jako przeciwieństwo pierwotnej, pozytywnej symboliki. Zyskuje on dziś z niewiadomych przyczyn coraz większą popularność. Jego powstanie tradycja wiąże z zakonem templariuszy, który popadłszy w herezję rzekomo miał czcić głowę kozła (inne źródła wspominają o głowie brodatego, rudego mężczyzny) - której symbolem jest właśnie odwrócony pentagram. Abstrahując od tego podania, należy przyznać że Rennes le Chateu we Francji - jedna z największych budowli wzniesionych przez Zakon - ma plan wielkiego pentagramu, uformowanego przez pięć okolicznych wzgórz. Wtedy to wraz z potępieniem i kasatą Zakonu przez Klemensa V, pentagram zaczął powoli robić złą karierę, jako symbol diabła (niektóre źródła precyzują jego imię - Bafomet) i zła w ogóle.
W ten sposób pięciokąt foremny z symbolu sacrum, harmonii, stał się figurą profanum, zła, a skojarzenie kształtu z człowiekiem ustąpiła miejsca skojarzeniu z głową kozła. Nie trzeba chyba zaznaczać, że raz przyklejona etykieta i schemat poznawczy nie odpadły samoistnie; odium pentagramu odwróconego padło na padło na prastary symbol pięciokąta stojącego na dwóch kątach.

Pentagram Dobry i Zły

Mamy zatem, historycznie i zarazem po Heglowsku rzecz ujmując, tezę i antytezę. Swoistej syntezy dokonał w XIX w. ksiądz-renegat Eliphas Levi, tworząc podwójną typologię - z jednej strony wyróżnił Pentagram Biały (dobry, zwrócony jednym wierzchołkiem do góry) oraz Czarny (zły, gwiazda odwrócona). Jednakże ten zabieg nie spowodował powrotu pięcioramiennej gwiazdy do symboliki którejś z instytucjonalnych religii. Zresztą nie ma się co dziwić, Levi był wszak spirytystą, eksperymentował z magią - co w powszechnym mniemaniu było i jest antyreklamą. Pentagram pozostał więc (i trwa to do dziś) domeną ruchów neopogańskich (np. Wicca, ruchy New Age, Falun Gong, etc.) i satanistycznych (amerykański kościół Szatana) oraz ich licznych denominacji.

Trzeba jednak pamiętać, że takie znaczenie pentagramu jest po pierwsze aberracją pierwotnego znaczenia, po drugie zaś zjawiskiem stosunkowo młodym (w porównaniu z historią symbolu, sięgającą ponad pięć tysięcy lat wstecz). Doskonałość, harmonia, sacrum - oto prawdziwe i "nieodwrócone" znaczenie pięciokąta foremnego, znaczenie zakorzenione i współwystępujące w większości kręgów cywilizacyjnych ziemi.

PENTAGRAM - inspiracja dla marki

Pentagram - symbol doskonałości i harmonii, idealnych proporcji i genialnej prostoty. Znak święty i ochronny. A jednocześnie znak niezwykle skomplikowany znaczeniowo, z przebogatą historią. Znak Dobra, ale również - co nie pozostaje bez znaczenia - znak niepokorny, znak walczący. Wszystkie te cechy i wartości składają się na jeden z najciekawszych i najbardziej fascynujących symboli graficznych świata. I to one właśnie były inspiracją dla Twórcom marki PENTAGRAM.